Zapraszamy na cykl wykładów i spotkań (Nie)zapomniane. Historia kolekcji Muzeum Narodowego w Gdańsku, realizowany w ramach projektu Badanie polskich strat wojennych 2025. Spotkania odbywają się w co drugi wtorek o godz. 17:30 w Oddziale Sztuki Dawnej Muzeum Narodowego w Gdańsku (ul. Toruńska 1, Gdańsk). Wstęp wolny.

21.10.2025
dr Ewa Barylewska-Szymańska – Intelektualny ferment. Zarys działalności Towarzystwa Sztuk Pięknych i Rzemiosła Artystycznego w Gdańsku w latach 1905-1913
Przełom XIX i XX wieku w Gdańsku to niezwykle interesujący, a zarazem wciąż niedostatecznie zbadany okres w dziejach miasta. Choć często pozostaje on w cieniu czasów nadburmistrza Leopolda von Wintera, który wprowadził znaczące reformy kierujące Gdańsk ku nowoczesności, sam przełom stuleci przyniósł równie głębokie przemiany – był momentem dynamicznego rozwoju, zmian społecznych i kulturowych, które na trwałe odmieniły oblicze miasta.
Jednym z ważnych wydarzeń wpisujących się w ten proces była działalność powstałego w 1905 r. Towarzystwa Sztuk Pięknych i Rzemiosła Artystycznego (Verein für Kunst und Kunstgewerbe). Towarzystwo istniało zaledwie kilka lat, do 1913 r., gdy doszło do połączenia z Towarzystwem Sztuk Pięknych (Kustverein). Jednak jako pierwsze na taką skalę podjęło trud edukowania gdańszczan i zapoznawania ich z nowymi trendami w sztuce i rzemiośle artystycznym. Organizowało cykliczne wykłady i często zmieniane wystawy czasowe, urządzało konkursy na projekty, wydawało starannie opracowane druki ulotne i katalogi. W krótkim czasie zyskało bardzo na popularności, a liczba członków stale rosła. W szeregi Towarzystwa wstąpiły licznie kobiety, co także jest symptomatyczne dla tego okresu.

04.11.2025
Lech Łopuski – Pruski Michał Anioł? Rudolf Siemering i jego gdański model
Będzie to osadzona w XIX wieku opowieść o rzeźbie, Gdańsku dźwigającym się z upadku i ludziach, których interesowało nie tylko liczenie pieniędzy. Rudolf Siemering – słynny na cały świat rzeźbiarz, bracia Theodor i Oscar Bischoff – gdańscy przedsiębiorcy i radni, oraz instytucje będące poprzednikami Muzeum Narodowego w Gdańsku – Muzeum Miejskie i Muzeum Rzemiosła. Co ich łączy? Jak się przekonamy, całkiem sporo.

18.11.2025
Magdalena Podgórzak – Czy dyrektor Secker nie lubił secesji? O ceramice epoki Jugendstil, wyprzedanej na aukcji u Rudolpha Lepkego
Wśród strat wojennych kolekcji ceramiki i szkła gdańskiego Muzeum Rzemiosł trudno odnaleźć przykłady secesji. Do dzisiaj zachowało się jednak kilka obiektów z tego okresu, pochodzących z dawnych zbiorów – m.in. czara z sygnaturą i oryginalną nalepką firmową Emile’a Gallé z ok. 1900 roku. Wiadomo też, że na nowej ekspozycji rzemiosła, stworzonej w latach 1913–1916 z inicjatywy dyrektora H.F. Seckera, wyroby secesyjne nie były prezentowane. Co jeszcze ciekawsze, w przedwojennym inwentarzu, który kończy się na roku 1916, znajdziemy bardzo pokaźny zbiór ceramiki artystycznej, porcelany i szkieł powstałych w duchu secesji. Niemal wszystkie te obiekty zostały jednak wykreślone czerwoną kredką. Dlaczego? Razem z innymi wyrobami rzemiosła (łącznie 866 pozycji) oraz dziełami malarstwa zostały wystawione do sprzedaży w Domu Aukcyjnym Rudolpha Lepkego w Berlinie. Jaka była kolekcja, która prawie w całości zniknęła z muzealnego inwentarza – oraz co z niej pozostało?

25.11.2025
Maja Mociewicz – Kreska idealna. Twórczość Lyonela Feiningera na tle awangardy europejskiej
Nowojorczyk, ekspresjonista, wybitny ilustrator i karykaturzysta – Lyonel Feininger jest jednym z najwybitniejszych artystów początku XX wieku, a jego wyjątkowe prace wywarły duży wpływ na twórczość współczesnych rysowników, m.in. Arta Spiegelmana. W kolekcji Muzeum Narodowego w Gdańsku znajdują się trzy akwarele Feiningera, które staną się punktem wyjścia do opowieści o życiu i karierze tego nieprzeciętnego, awangardowego twórcy.

09.12.2025
Anna Baranowska-Fietkiewicz i Marta Wołyńska – Do ryby z nożem?! Dawne sztućce w zbiorach Muzeum i z ziemi wykopane
Czy rybę można kroić nożem? Dlaczego dawne łyżki mają wąskie, „nieergonomiczne” trzonki? Czym różni się łopatka do pasztetu, od łopatki do tortu? Jak wyglądały sztućce środka stołu? Odpowiedzi na te i podobne pytania można znaleźć, przeglądając zasoby dawnych sztućców w zbiorach Muzeum Narodowego w Gdańsku oraz tych, które udało się pozyskać w wyniku badań archeologicznych. Okazuje się, że fragmentarycznie zachowane łyżki, noże czy nawet kufel z gdańskich wykopalisk mają swoje odpowiedniki w zróżnicowanej kolekcji metali MNG. Ich bliższe poznanie rzuca nowe światło na miejscową wytwórczość rzemieślniczą. Spotkanie adresowane do pasjonatów dawnej kultury materialnej będzie okazją, aby przekonać się naocznie, jak wyglądały sztućce luksusowe, wykonane z kosztownych materiałów, a jakich używała miejska biedota.

16.12.2025
Weronika Grochowska – Co łączyło gdańskie zbiory z Wielkimi Wystawami Sztuki w Monachium?
W latach 1937–1944 w Domu Sztuki w Monachium zorganizowano kilka edycji Wielkich Wystaw Sztuki. Były to doniosłe wydarzenia kulturalne, będące elementem nazistowskiej propagandy, a ich mecenasem był sam Adolf Hitler. Większość eksponatów można było zakupić – wiele dzieł nabył sam Führer, inne zakupili niemieccy dygnitarze oraz instytucje publiczne. W trakcie spotkania przybliżymy nie tylko historię samych Wielkich Wystaw Sztuki, ale też kilku rzeźb ze zbiorów – zarówno przedwojennych, jak i obecnych – których dzieje łączą gdańskie muzeum z monachijskimi wystawami.

Informacje praktyczne:
– kiedy: w co drugi wtorek o godz. 17:30
– gdzie: Oddział Sztuki Dawnej, ul. Toruńska 1, Gdańsk
– wstęp wolny

(Nie)zapomniane. Historia kolekcji Muzeum Narodowego w Gdańsku to cykl wykładów, pokazów i spotkań poświęconych dziejom zbiorów muzeum, ich proweniencji oraz losom wojennym. W ramach programu prezentowane są badania nad historią kolekcji, procesami odzyskiwania dzieł sztuki i odkryciami dotyczącymi dawnych nabytków, często połączone z prezentacją obiektów na co dzień niedostępnych publiczności. Cykl stanowi część projektu badawczego Muzeum Narodowego w Gdańsku dotyczącego strat wojennych i historii instytucji.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego, w ramach programu Badanie polskich strat wojennych