Osiem i pół tygodnia. Najdawniejsze dzieła szkoły niemieckiej

🇬🇧 /For English scroll down/

Są kruche, delikatne, rzadko pokazywane. A jednak opowiadają historie sprzed pięciuset lat z niezwykłą precyzją i siłą wyrazu. Prawdziwe skarby dawnej sztuki niemieckiej – wśród nich dzieła Cranacha, Holbeina i małych mistrzów – już wkrótce na wystawie w Gdańsku. Zanurz się w epokę, w której każdy detal miał znaczenie!

Najdawniejsze ryciny i rysunki z kolekcji Muzeum Narodowego w Gdańsku sięgają początków XVI w., a zatem okresu, gdy sztuka niemiecka wkroczyła w fazę nowożytną. Artyści czerpali wtedy z wzorów renesansu włoskiego, które znali z dzieł graficznych, a nieliczni – z własnych podróży do Italii (Albrecht Dürer, Hans Burgkmair, Hans Holbein Mł.). Proces przyswajania nowych wzorców stylowych miał jednak złożony przebieg i przypadł na okres propagowania idei reformacji, które w krajach niemieckich trafiły na podatny grunt. Rozdrobnienie polityczne Niemiec sprzyjało powstawaniu regionalnych ośrodków artystycznych. U progu XVI stulecia jednym z najważniejszych była Frankonia z Norymbergą, gdzie poza Albrechtem Dürerem i jego nauczycielem Michaelem Wolgemutem wyróżniali się tzw. mali mistrzowie. Innym ważnym ośrodkiem był Augsburg – siedziba dworu cesarza Maksymiliana I, a także Wittenberga, gdzie swój warsztat prowadził Lucas Cranach St. Osobnym fenomenem stylowym stała się twórczość reprezentantów tzw. szkoły naddunajskiej.

W początkach XVI stulecia niezwykle silne piętno na sztuce niemieckiej odcisnął rozkwit grafiki, stanowiącej często środek propagandy religijnej, ale przede wszystkim docierającej do szerokiego kręgu odbiorców. Ryciny cieszyły się tym większym wzięciem, jeśli tworzone były przez niezrównanych mistrzów tej techniki – Dürera i jego uczniów, czy Lucasa Cranacha St. Ilustracje książkowe tworzyli Hans Burgkmair i Hans Baldung Grien. Z kolei mali mistrzowie celowali w różnorodnych tematycznie miedziorytach, ale też rozpowszechniali nowe formy z Italii i Niderlandów jako wzorzec dla rzemiosła artystycznego. Reprezentanci tzw. szkoły naddunajskiej przyczynili się za to do rozwoju pejzażu jako samodzielnego gatunku sztuki poprzez wnikliwą obserwację natury – w ich dziełach malarskich i graficznych stanowiła ona motyw równorzędny ukazanej scenie, a często wręcz dominowała nad całą kompozycją. Osobnym zagadnieniem było podniesienie statusu rysunku z roli użytkowej do rangi samodzielnej dziedziny sztuki, co poskutkowało tworzeniem tego rodzaju prac jako autonomicznych dzieł, jak w przypadku Virgila Solisa czy Ursa Grafa.

Prezentowane obiekty niemal w całości pochodzą z dziewiętnastowiecznej kolekcji gdańskiego kupca Jakoba Kabruna. Stanowią niewielki, lecz reprezentatywny wycinek z całości zbioru najdawniejszych dzieł szkoły niemieckiej. Najcenniejszymi dziełami o międzynarodowej renomie są rysunki Wolfganga Beurera i Hansa Holbeina St., prezentowane gdańskiej publiczności po raz pierwszy od dziesięcioleci.

➡︎ Osiem i pół tygodnia. Ryciny i rysunki z kolekcji Muzeum Narodowego w Gdańsku

Cykl wystaw czasowych, poświęconych jednej z najcenniejszych, a zarazem najmniej znanych części zbiorów muzeum – kolekcji rycin i rysunków. Inicjatywa ta ma na celu przybliżenie publiczności bogatej kolekcji dzieł, które do tej pory prezentowane były jedynie okazjonalnie, głównie ze względu na swoją kruchą i wymagającą naturę.

Wystawy trwać będą osiem tygodni, zgodnie z rygorystycznymi wytycznymi konserwatorskimi dotyczącymi ekspozycji dzieł na papierze. Krótkie, rotacyjne prezentacje pozwolą zadbać o bezpieczeństwo obiektów, ale również stworzyć dynamiczny, regularnie zmieniający się program.

Każda odsłona cyklu będzie koncentrować się wokół określonego tematu, epoki, techniki graficznej lub twórcy – od mistrzów renesansowego miedziorytu, przez barokowe akwaforty, po rysunki klasyków nowożytnej sztuki europejskiej. Zwiedzający będą mieli okazję zobaczyć prace wybitnych twórców, takich jak Hans Holbein, Rembrandt van Rijn, Giovanni Battista Tiepolo, Pablo Picasso czy Emil Nolde,  a także dzieła mniej znanych, lecz niezwykle utalentowanych artystów.

Wystawy będą również okazją do prezentacji wyników badań prowadzonych nad kolekcją, a także do upowszechniania wiedzy w zakresie historii sztuki graficznej i rysunkowej, technik warsztatowych i problemów konserwatorskich.

Celem cyklu jest podkreślenie znaczenia rysunku i grafiki jako niezależnych form wyrazu artystycznego, a cenne skarby Muzeum Narodowego w Gdańsku, przez lata ukryte w magazynach, zyskają należne im miejsce w świadomości odbiorców i w przestrzeni muzealnej.

W 2025 roku zaplanowane zostały cztery odsłony cyklu:

Albrecht Dürer
17 maja – 13 lipca
Kuratorka: Alicja Andrzejewska – Zając

Najdawniejsze dzieła szkoły niemieckiej
18 lipca – 14 września
Kuratorka: Maja Mociewicz

Gdański artysta Bruno Paetsch (1891 – 1976)
19 września – 16 listopada
Kuratorki: Maja Mociewicz, Alicja Andrzejewska – Zając

Awangarda
21 listopada – 16 stycznia 2026
Kuratorki: Maja Mociewicz, Alicja Andrzejewska – Zając

Kuratorki cyklu: Maja Mociewicz, Alicja Andrzejewska – Zając
Kuratorka wystawy: Maja Mociewicz
Konserwacja: Joanna Didik
Montaż: Paweł Powirski, Alfred Szkudlarek, Wojciech Procki, Sławomir Wojtkowski, Krzysztof Ruciński, Jacek Ciechanowicz
Redakcja i korekta: Piotr Andrzejewski
Tłumaczenia: Piotr Andrzejewski
Promocja: Klaudia Ficak, współpraca: Justyna Sobotka, Paulina Szwaj, Paweł Burian, Adam Jurek
Edukacja: Barbara Czarnek, Kamila Glazer
Opracowanie graficzne: Joanna Michniewska (Fromline)

➡︎ Program towarzyszący wystawie:

🟡 LIPIEC:

◾ Oprowadzanie kuratorskie
27.07 (niedziela), godz. 11:30-12:30
Oddział Sztuki Dawnej / Muzeum Narodowego w Gdańsku
ul. Toruńska 1, Gdańsk

🟡 SIERPIEŃ:

◾ 8 ½. Warsztaty rodzinne. Liczy się pierwsza strona
02.08 (sobota), godz. 11:30-14:00
Oddział Sztuki Dawnej / Muzeum Narodowego w Gdańsku
ul. Toruńska 1, Gdańsk

◾ Oprowadzanie dla Generacji 60+
07.08 (czwartek), godz. 13:00-14:00
Oddział Sztuki Dawnej / Muzeum Narodowego w Gdańsku
ul. Toruńska 1, Gdańsk

◾ Oprowadzanie kuratorskie
10.08 (niedziela), godz. 13:00-14:00
Oddział Sztuki Dawnej / Muzeum Narodowego w Gdańsku
ul. Toruńska 1, Gdańsk

🟡 WRZESIEŃ:

◾ 8 ½. Warsztaty rodzinne. Na głowie Hansa
06.09 (sobota), godz. 11:30-14:00
Oddział Sztuki Dawnej / Muzeum Narodowego w Gdańsku
ul. Toruńska 1, Gdańsk

◾ Oprowadzanie kuratorskie
07.09 (niedziela), godz. 13:00-14:00
Oddział Sztuki Dawnej / Muzeum Narodowego w Gdańsku
ul. Toruńska 1, Gdańsk

Eight and a half weeks. The earliest works of the German school

➡︎ Eight and a half weeks. Prints and drawings from the collection of the National Museum in Gdańsk

In a series of temporary exhibitions dedicated to one of the most interesting parts of the museum’s collection – the collection of prints and drawings – we would like to present works that, due to their delicate and fragile nature, are subject to strict exhibition restrictions and as a result are also the least known part of our museum’s collection.

The exhibitions will run for eight weeks, following rigorous conservation guidelines. Short, rotating presentations will ensure the safety of the objects on display, and simultaneously create a dynamic, regularly changing programme.

Each part of the series will focus on a particular theme, period, printmaking technique or artist – from Renaissance copperplate masters through Baroque etchings to drawings by the classics of modern European art. Visitors will have the opportunity to see works by outstanding artists such as Hans Holbein, Rembrandt van Rijn, Giovanni Battista Tiepolo, Picasso or Emil Nolde, as well as works by lesser-known but exceptionally talented artists.

The exhibitions will also be an opportunity to present the results of research on the collection, as well as to disseminate knowledge on the history of graphic arts and drawing, printmaking techniques and conservation problems.

The aim of the series is to highlight the importance of drawing and printmaking as independent forms of artistic expression, and to make sure that the precious treasures of the National Museum in Gdańsk, which have been hidden in storage for years, take their rightful place in the public awareness as well as in the museum space.

There are four parts of the series planned for 2025:

Albrecht Dürer
17 May – 13 July
Curator: Alicja Andrzejewska-Zając

The earliest works of the German School
18 July – 14 September
Curator: Maja Mociewicz

Gdańsk artist Bruno Paetsch (1891 – 1976)
19 September – 16 November
Curators: Maja Mociewicz, Alicja Andrzejewska-Zając

Avant-garde
21 November – 16 January 2026
Curators: Maja Mociewicz, Alicja Andrzejewska-Zając

➡︎ The earliest works of the German school

They are fragile, delicate, seldom shown. And yet they tell stories from five hundred years ago with extraordinary precision and power of expression. Genuine treasures of old German art, including works by Cranach, Holbein, and the Little Masters, will soon be on display in Gdańsk. Immerse yourself in an era when every detail mattered.

The earliest prints and drawings in the collection of the National Museum in Gdańsk date back to the early 16^th century, a period when German art entered its modern phase. At that time, artists drew on the Italian Renaissance, which they knew from graphic works, or, in the case of a few of them, from their own travels to Italy (Albrecht Dürer, Hans Burkmair, Hans Holbein the Younger). However, the process of assimilating the new artistic styles was complex and coincided with the period of propagation of Reformation ideas, which found fertile ground in the German territorial states. The political fragmentation of Germany was conducive to the emergence of regional artistic centres. At the dawn of the 16^th century, Franconia with Nuremberg gained significance, where, in addition to Albrecht Dürer and his teacher Michael Wolgemut, the so-called Little Masters rose to fame. Another important centre was Augsburg, which was the seat of the court of Emperor Maximilian I, as well as Wittenberg, where Lucas Cranach the Elder ran his workshop. The works of the representatives of the so-called Danube School became a separate stylistic phenomenon.

At the beginning of the 16^th century, German art was characterized by the flourishing of prints, which were often used as a means for religious propaganda, but also were able to reach a wider audience. Prints were all the more popular if created by the unrivalled masters of this technique – Dürer and his apprentices, or Lucas Cranach the Elder. Book illustrations were created by Hans Burgkmair and Hans Baldung Grien. The Little Masters, on the other hand, aimed at thematically diverse copperplate prints, but also disseminated new forms from Italy and the Netherlands as models for the artistic craft. Representatives of the so-called Danube School, in turn, contributed to the development of landscape as an independent art genre through their keen observation of nature – nature was a motif equal to the scene depicted, and often even dominated the entire composition in their paintings and prints. One should also mention here the elevation of the status of drawing – from a utilitarian role to the status of an independent art domain – which resulted in the appearance of drawings as autonomous works, as was the case of Virgil Solis or Urs Graf.

The objects on display come almost entirely from the 19^th-century collection of the  merchant Jakob Kabrun. They represent a small but representative section of the total collection of the earliest works of the German school. The most valuable works of international renown are the drawings by Wolfgang Beurer and Hans Holbein the Elder, which have been presented to the Gdańsk public for the first time in decades.

Curator: Maja Mociewicz
Conservation by: Joanna Didik
Installation by: Paweł Powirski, Alfred Szkudlarek, Wojciech Procki, Sławomir Wojtkowski, Krzysztof Ruciński, Jacek Ciechanowicz
Polish language version edited and proofread by: Piotr Andrzejewski
Translated from the Polish language by: Piotr Andrzejewski
Promotion by: Klaudia Ficak, Justyna Sobotka, Paulina Szwaj, Paweł Burian, Adam Jurek
Education: Barbara Czarnek, Kamila Glazer
Graphic design: Joanna Michniewska (Fromline)