Polski Gdańsk 1928. Teka graficzna Jana Gumowskiego

  Wernisaż: 18.05.2024 o godz. 18.00
  Gdzie? Oddział Zielona Brama, Muzeum Narodowe w Gdańsku, Długi Targ 24, Gdańsk
  Podczas wernisażu – wstęp wolny!
  Wydarzenie będzie tłumaczone na polski język migowy.

Widoki Gdańska jako arcydzieło polskiej propagandy wizualnej? Co więcej, zlecone oficjalnie przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych? W 1928 roku ukazała się teka graficzna, w której Jan Gumowski przedstawił zabytkową architekturę Gdańska. Zarówno pobyt artysty w mieście, jak i przygotowanie grafik, sfinansowały polskie władze. Same widoki dobrano zaś w taki sposób, by jak najsilniej podkreślić związki dawnego Gdańska z Polską.

Teka Gumowskiego zawiera niemal wyłącznie widoki tych zabytków, które można było związać historycznie z polską obecnością w mieście – podobizny polskich królów, polskie herby, albo budynki związane z polskim mecenatem, jak Kaplica Królewska, ufundowana po części przez Jana III Sobieskiego. Teka stanowiła więc manifestację polskich roszczeń wobec Gdańska.

O ile kilkutygodniowy pobyt artysty w Gdańsku opłaciło polskie MSZ, które sfinansowało również druk teki, to litograficzne odbitki prac Gumowskiego zostały wykonane w drukarni… Ministerstwa Spraw Wojskowych. Propagandowy wymiar dzieła ujawnił się również w tym, że poszczególne prace opatrzone zostały podpisami nie tylko w języku polskim, ale także francuskim i angielskim. Podpisy obcojęzyczne były przy tym nierzadko bardziej rozbudowane niż polskie, po to, by wyjaśnić zagranicznym widzom związki danego motywu z Rzeczpospolitą. Zadbano i o to, by ów przekaz istotnie dotarł do zagranicznego odbiorcy. Z pomocą Funduszu Kultury Narodowej teka trafiła między innymi do Biblioteki Muzeum Brytyjskiego w Londynie.

Na wystawie w Zielonej Bramie pokazane zostaną zarówno składające się na tekę litografie, jak i oryginalne rysunki ołówkiem stanowiące ich pierwowzór. Każdej parze towarzyszyć będzie komentarz historyczny. Rysunki, zachowane niemal w komplecie (18 sztuk), Muzeum Narodowe w Gdańsku pozyskało do swoich zbiorów w 2021 roku. Zostaną zaprezentowane publiczności po raz pierwszy.

Wystawie towarzyszyć będzie bogaty program wydarzeń edukacyjnych. Oprowadzania, wykłady i spotkania przybliżą postać artysty, jego działalność twórczą, a także skomplikowane losy Gdańska w okresie międzywojennym. Warsztaty będą okazją do zdobycia wiedzy – w dużej mierze praktycznej – z różnych dziedzin, w których specjalizował się Gumowski, m.in. w zakresie litografii, rysunku, malarstwa, witrażu i ilustracji. Najmłodsi poznają zaś literacki, bajkowy świat zilustrowany przez samego artystę. Zapraszamy także na oprowadzania w Polskim Języku Migowym, z audiodeskrypcją oraz w języku angielskim.

Kurator: prof. Jacek Friedrich
Koordynacja: Małgorzata Ruszkowska
Identyfikacja graficzna: Dominika Gzowska
Edukacja: Emilia Kalinowska
Promocja: Klaudia Ficak, Paweł Burian

Polish Gdańsk 1928. Jan Gumowski’s Graphic Portfolio

Views of Gdańsk as a masterpiece of Polish visual propaganda? What is more, officially commissioned by the Polish Ministry of Foreign Affairs. In 1928, Jan Gumowski’s graphic art portfolio was published, in which he presented the historic architecture of Gdańsk. The Polish authorities financed both the artist’s stay in the city and the making of the prints. The views themselves were selected to emphasise the connections between the Gdańsk of old and Poland.

Gumowski’s portfolio contains almost exclusively views of those historical landmarks that could be historically associated with the Polish presence in the city: images of Polish kings, Polish coats of arms, and buildings connected with Polish arts patronage, such as the Royal Chapel, founded in part by King John III Sobieski. The portfolio was, therefore, a manifestation of Poland’s claims to Gdańsk.

While the artist’s several-week-long stay in Gdańsk was paid for by the Polish Ministry of Foreign Affairs, which also financed the printing of the portfolio, lithographic prints of Gumowski’s works were made in the printing house of. . .  the Ministry of Military Affairs. The propaganda dimension of the work was also apparent in that each print was captioned not only in Polish but also in French and English. The foreign-language captions were often more extensive than the Polish ones to explain the ties between the motifs and Poland to foreign viewers. The publishers also made sure that the message reached audiences beyond Poland. With support from the Polish Fund for National Culture, the portfolio was sent to the Library of the British Museum in London and other destinations.

The exhibition at Zielona Brama (Green Gate), Gdańsk, shows both the lithographs that make up the portfolio and the original pencil drawings that were their prototypes. A historical commentary goes with each pair. The drawings, almost wholly preserved (18 of them), were acquired by the National Museum in Gdańsk in 2021. They are now being presented to the public for the first time.

A generous program of educational events will be featured alongside the exhibition. Guided tours, talks and meetings will introduce you to the artist, his work, and the complicated story of Gdańsk between World Wars I and II. The workshops will be an opportunity to gain largely practical knowledge in various fields in which Gumowski specialised, including lithography, drawing, painting, stained glass and illustration. The youngest visitors will learn about the literary fairy-tale world illustrated by the artist. Join us also for guided tours in Polish Sign Language, with audio description, and in English.

Curator: Prof. Jacek Friedrich
Coordinator: Małgorzata Ruszkowska
Visual identity: Dominika Gzowska
Education coordinator: Emilia Kalinowska
Publicity coordinators: Klaudia Ficak, Paweł Burian